W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z tego przedmiotu bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.
Ustanowienie hipoteki na zabezpieczenie spłaty zobowiązań
Hipoteka może być ustanawiana na zabezpieczenie spłaty różnych zobowiązań, wynikających np. z umów pożyczek, kredytu itd.
Najczęściej mamy do czynienia z hipoteką ustanawianą na rzecz banku hipotecznego, celem zabezpieczenia kredytu udzielonego stronie kupującej określoną nieruchomość lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Wtedy, aby odciążyć tę stronę od dodatkowych formalności, oświadczenie o ustanowieniu hipoteki jest zamieszczane w finalnej umowie sprzedaży zawieranej przed notariuszem.
Hipoteka powstaje z chwila wpisu w księdze wieczystej, co jest wyjątkiem od ogólnej zasady deklaratywności wpisu.
Ustanowienie hipoteki a spółdzielcze własnościowe prawo
Hipoteka może obciążać także spółdzielcze własnościowe prawo, ale do tego potrzebna jest księga wieczysta dla tego prawa. Zatem jeśli nie została założona księga wieczysta dla prawa własnościowego spółdzielczego, co zwykle się zdarza – konieczne jest także jej założenie, co będzie wymagało wielu dokumentów – wszystkich podstaw nabycia prawa przez kolejnych uprawionych wg danych w rejestrze spółdzielni.